(Verschenen in Whisky Passion 1, 2014. Eerder in verkorte vorm verschenen onder de titel: Pop a haggis in your Aga !)

Ik reis af naar het noorden en het zuiden om voorafgaande aan de eerste Poëzieweek twee poëzie- en muziekavonden mee te maken. Muziek is het overkoepelende thema lees ik op de site. Waar anders dan op de vele Burns Suppers wordt deze combinatie al meer dan tweehonderd jaar beoefend ?

Rabby Burns

Vanaf 25 januari, de geboortedag van de Schotse dichter Robert Burns (1759-1796), wordt overal ter wereld stil gestaan bij zijn leven en werken. De 300 kilometer tussen Oude Niedorp (Noord-Holland) en Gronsveld (Zuid-Limburg) is tekenend voor de wijze waarop het Burns Supper wordt vormgegeven in Nerderland: totaal verschillend. Alhoewel het format van een Burns Supper vastligt [1], is de invulling redelijk vrij naar keuze. De verschillende Burns Nights worden tot weken na zijn geboortedag gehouden. Zowel de Burns vriendengroep in The Irish Cottage in Oude Niedorp als de Robert Burns Society Maastricht weten een geweldige avond neer te zetten.

Burnsmania in Oude Niedorp

Een jongeman aan mijn tafel staat op en loopt naar de lezenaar. Taco is zijn naam. Hij draagt een gedicht voor: A recipe for Whisky van voormalig Edinburgh Poet Laureate Ron Butlin[2]. Met een goed Schots accent en dito dictie weet hij ieders aandacht op te eisen.

[…]

Wring the Scottish rain clouds dry;

Take sleet, the driving snow, the hail;

[…]

All this, distill. And cask. And wait.

The senselessness of human things resolves

to who we are – our present fate.

Even blijft het stil, dan volgt een daverend applaus en komt de doedelzakspeler er overheen met een oorverdovend fluitconcert. Goed bedoeld, denk ik dan maar. De gastheer van de avond licht op enthousiaste wijze het ritueel van vandaag toe en gaat verder met het volgende vaste onderdeel: Address to a Haggis. Niet het origineel, maar ditmaal een vertaling van een heerlijk Amerikaans alternatief van Ode to a Haggis door Joe McAleer, onnavolgbaar vertaald door Anneke Brassinga als Ode aan Orgaanpens[3]. De doedelzakspeler zet opnieuw in. Weer is het Taco die ons trakteert en hierbij op fijne wijze de haggis, de kok en de aanwezigen aanspreekt.

[…]

Spreek ‘t gebed! Den doedel blaas!

Vanavond biedt onze aloude dis

een gevierde gast de ereplaats.

Je bent me een knoert, Sir Haggis!

 

Voor Robbie Burns was je gesneden koek

maar dat ligt anders voor een Amerikaan:

‘Wat is ‘t?’ vraagt die wit als een doek.

‘Zeur niet,’ bromt kokkie, ‘proef, val aan!’

 “Music, my friends ….play on”

De master of ceremony doet nog een laatste handeling voordat het gezelschap zich tegoed kan doen aan haggis, tatties and neeps: hij benevelt de haggis met een malt whisky. Tijdens de maaltijd drinken we een Arran Burns malt en blend whisky en zingen mee met de liederen die de drie muzikanten en de zingende spreekstalmeester ons voorzetten: Ae Fond Kiss, Portnahaven, Loch Lomond en The Sea around Us. Ook de piper laat zich opnieuw horen met Amazing Grace en Auld Lang Syne. Dit laatste lied is de traditionele afsluiting van elk Burns Supper. Het is tevens het onderdeel van het programma en ook het tijdstip dat iedereen het gevoel geeft dat hij kan zingen.

We verlaten de feestzaal op weg naar de bar. De voordrachtskunstenaar van de avond drukt mij een gedichtenbundel in de hand. Ik blader naar de laatste strofe van Ode to a Haggis van McAleer:

[…]

‘Tis so! Cook claims. You silly lot

of writers – share the secret of the Scot:

For the happy ending to any saga

Pop a Haggis in your Aga!’

Buiten steek ik nog een bescheiden Van der Donk Mattas op (met Braziliaans dekblad) en mijmer wat na over de avond, over het leven, over schrijven en poëzie, over de heerlijke haggis en Robert Burns. Het was een avond zoals iedere avond zou moeten zijn.

 Liederen, gedichten, whisky en haggis In Gronsveld

Mijn smoking knelt ietwat rond de taille, maar mijn ruime colbert maakt veel goed. Ik loop de smalle kasteeltrap op van Koetshuis Rijckholt en word bovenaan de trap warm verwelkomd door een sjiek besnorde voorzitter in kilt van de Robert Burns Society Maastricht. De mannen van het Societybestuur zijn allemaal in vol ornaat: met kilt, sporran (tasje voor de rok) en sgian dubh (dolk)[4], de dames in avondjurk. Mijn taxi is aan de vroege kant dus de vijf bestuursleden en twee eregasten kijken me aan. Een eerste biertje laat echter niet lang op zich wachten. “U schrijft ?”, vraagt professor Max de Haan. “Ja”, is daarop mijn antwoord en ik merk nu al dat mijn Burnsthermometer vanavond een andere, meer traditionele sfeer zal aangeven. Zijn vriendelijke uitstraling stelt mij op mijn gemak. Als erelid van de Society, autoriteit op het gebied van Robert Burns en vertaler van zijn gedichten kan ik mij geen betere tafelgenoot wensen.

Robert Burns

Toen op zondag 21 juli 1996 in Dumfries de tweehonderdste sterfdag van Robert Burns (Scotland’s son werd maar 37 jaar) werd gevierd, liepen duizenden fans van de Schotse bard mee, onder wie Max de Haan. “De Burnsvlam is zo’n dertig jaar geleden ontstoken”, vertelt De Haan, “toen ik bij een vriend in Schotland lag bij te komen van een ziekte. Mijn enige kamergenoot was een boekenkast gevuld met Burns”.

“Ik las alles over de boer Burns, over de dichter Burns (de ploughman poet), de verzamelaar Burns en herdichter, over zijn belezenheid en over de liefde voor zijn Schotland. Tijdens het vertalen merk je hoe razend knap en ingewikkeld zijn rijmschema’s en structuren zijn”, zegt de professor. Hij praat gedreven verder: “De gedichten lijken erg simpel, gemaakt voor het gehoor. Echter, analyse doet je verbazen”.

Een toast op wie … ?

De avond ontvouwt zich volgens het vaste ritueel, waarbij het heffen van het glas (the toast) een niet onbelangrijk onderdeel is: toast to her majesty (in dit geval op Beatrix en Elisabeth), toast to the Haggis, toast to Robert Burns en toast to the Lassies (Burns hield van de vrouwen). Nadat de haggis op ceremoniële wijze is binnengedragen door de kok (ditmaal niet home-made, maar handcrafted by Macsween from Edinburgh)[5], draagt de voorzitter uit het hoofd Burns’ Address to a Haggis voor, een achtstrofig gedicht. Hij staat achter de tafel waarop de haggis en het zwaard liggen. Bij de vierde strofe slaat hij toe ……

[…]

His knife see rustic Labour dight,

An cut you up wi ready slight,

Trenching your gushing entrails bright,

Like onie ditch;

And then, O what a glorious sight,

Warm-reekin, rich!

[…]

Dit mes, in boerenwerk gewet,

Wordt fiks nu aan het werk gezet,

Zoals de ploeg de akker open rijt,

Zo toon je nu in alle eerlijkheid

Dampend, geurig van menig kruid,

Jouw vulling – wat gaat daar boven uit ?[6]

….en de haggis ligt open.

 “He was not one of us”

Sprekers en gedichten volgen elkaar op. Er wordt traditioneel gedanst en nog een dram of whisky gedronken. De Immortal Memory (vast onderdeel van het Burns Supper) zal vanavond uitgesproken worden door Mr Miller Caldwell, speciaal hiervoor ingevlogen vanuit Schotland. Caldwell is de oud-voorzitter van de Dumfries Burns ‘Howff’ Club. In zijn betoog van twintig minuten legt hij de vinger op de mythe rond Burns, op de universele waarde die hij had en dat hij dus groter was dan ieder van ons: He was not one of us. Een waardige conclusie. Reden te meer om te toasten op een groot dichter.

Poëzie en muziek

Ik verlaat Zuid-Limburg in de sneeuw en laat de contrasten van het weekend op mij inwerken. De Poëzieweek kan zich geen betere ambassadeurs wensen dan de vrienden van Robert Burns: los in het noorden en traditioneel in het zuiden, maar allen gedreven door poëzie en muziek en het besef dat de kracht van beide jaar in jaar uit mensen bij elkaar brengt.