(verschenen in El Gusto nummer 14, winter-lente 2014)

Het verzoek dat in het voorjaar van 1946 binnenkwam bij sigarenspeciaalzaak De Graaff in Den Haag om enkele dozen sigaren te leveren, kwam van het Kabinet van de Koningin.

Een man en zijn sigaar

We schrijven februari 1946 wanneer de voorbereidingsmachine voor het 6 daagse bezoek van Sir Winston S. Churchill in mei van hetzelfde jaar, op volle toeren draait. Ambassades schrijven koortsachtig notities; ministeries versturen telegram na telegram en lagere overheden buitelen over elkaar heen voor de correcte reisschema’s. Ik blader in het Nationaal Archief in Den Haag het dossier ‘Bezoek Churchill aan Nederland’ door op zoek naar de sigaren die deze rokende staatsman als geschenk kreeg aangeboden door Koningin Wilhelmina.

Wat rookt deze man ?

Staatslieden krijgen alles op een presenteerschaaltje aangereikt. De dan 72-jarige Churchill was een van hen, maar liet zich niets aanleunen. Programmaonderdelen werden door hem omgegooid, uitnodigingen afgewimpeld en speeches ter plaatse veranderd. Naast deze grilligheid was routine ook een van Churchill’s ankerpunten. Zo ook de sigaar waarvan hij ooit eens zei dat ‘an average of ten a day will do’. Afwijkingen van het reisprogramma werden steevast met Churchill besproken door Jonkheer Michiels van Verduijnen[i]. Op 29 maart 1946 schrijft Michiels van Verduijnen aan het thuisfront: ‘Hedenochtend heb ik op zijn verzoek Mr Churchill bezocht. Hij lag, zeer opgewekt, voorzien van een groote Havana sigaar, in bed te dampen’. Op 17 april 1946 schrijft Michiels’ secretaris Van Karnabeke: ‘Ik meen mij te herinneren dat Snouck[ii] de bestelling van een partij sigaren voor Churchill besproken heeft. Volgens Jhr. Michiels rookt Churchill lichte Havanas[iii]. Hoe zit het met de betaling, indien wij deze sigaren hier trachten te koopen ? Kunnen de kosten gedeclareerd worden en hoeveel sigaren zijn er nodig ?[iv]’ Nederlands koopmanschap ten top.

Een luchtbrug voor Havana’s

Wederom volgt een brief vanuit de Nederlandse ambassade te Londen. In brief no 3132 van 19 april 1946 schrijft secretaris Van Karnabeke: ’Ik had het ook met Sir Neville[v] over de sigaren aankoop. Sir Neville acht Havanas onverkrijgbaar in Londen. Ik vraag mij af of het niet mogelijk zou zijn ze per Skymaster uit Amerika te laten komen door tusschenkomst van onze Ambassade te Washington of ons Consulaat-Generaal te New York. Ik zal nog eens informeren wat hij bij voorkeur rookt. Volgens Jhr. Michiels rookt hij lichte Havanas, maar Sir Neville zegt dat de knaster, die hij gisteren tussen de lippen klemde, er allerminst licht uitzag’.  

Een koninklijke bestelling

Het duurt de secretaris van het Kabinet van de Koningin allemaal te lang. Er wordt een bestelling geplaatst voor het leveren van een aantal mooie after dinners  bij Sigarenhandel G. De Graaff Sigaren uit Den Haag. Met spoed wordt de alleen-leverancier van De Graaff Sigaren in kennis gesteld. Directeur A.W. Smits van sigarenfabriek Van der Donk uit Culemborg – oprichter van Van der Donk Sigaren in 1919 – begint met spoed aan de opdracht. In de brief van 25 april 1946 hoopt De Graaff op een snelle toezending; hij sluit 20 rantsoenen bij voor 100 sigaren: ‘Indien mogelijk wil ik wel dat U de sigaren nog deze week afzond daar ik ze 1 mei moet afleveren’.

Een warm onthaal

Ik besluit af te reizen naar Culemborg. Aarzelend loop ik de binnenplaats op van de familie Van der Donk, op zoek naar een sigarenfabriek. In een schuurtje zie ik twee mannen achter een lange tafel zitten. Geen ambiance die ik mij bij een fabriek had voorgesteld. Een zachte maar indringende tabakslucht komt mij tegemoet wanneer ik naar binnen stap. Ik herinner mij de Mattas die ik in het afgelopen weekend heb mogen proeven. De smaak van het Braziliaans dekblad heb ik nog in mijn olfactorisch geheugen zitten. De werkruimte is niet meer dan zes bij zes meter, met links voor mij een lange houten tafel en rechts enkele bosjesmachines. In de hoek een steile houten trap naar de voorraad- en droogzolder. Aan de muur prijken onderscheidingen. Echter, geen foto van Churchill aan de muur. Ko van der Donk glimlacht vriendelijk. Hij is met zijn 85 jaren de oudste van de twee mannen die ongestoord doorgaan met hun werk. Naast hem zit Jan. Ik schat hem eind vijftig. Hij scheidt het linker tabaksblad van het rechter: houdt met de rechterhand een helft omhoog, legt hem voor zich op het houten blad en strijkt hem met de linkerhand glad. Dan gaat de deur open en komt de huidige directeur Richard van der Donk binnen. Hij biedt mij eerst een Long Panatella aan, vervolgens een stoel en dan beginnen we al rokend ons gesprek. Ik proef Braziliaans binnengoed; deze slanke rookstok is niet voor niets een nationale winnaar geweest.

Bellyband

Ik val met de deur in huis: hoe was de samenstelling van de sigaren die naar De Graaff zijn gestuurd ? Ging het inderdaad om een honderdtal rokers ? Richard weet, dat het verzoek om een speciale sigaar voor Sir Winston te maken, voor een feeststemming zorgde in het bedrijf. De samenstelling van de after dinners die in april 1946 geleverd zijn wil hij niet prijsgeven. Tot op de dag van vandaag zit deze memorabele roker nog in het brede assortiment, dat wel. Ik voel dat mijn Panatella tijdens het schrijven is gedoofd en door mijn tanden is mishandeld. Weggooien lijkt mij als vloeken in de kerk. Ik besluit geheel in de traditie van Winston Churchill een ‘bellyband’ aan te brengen. Ik pak een kapje van de draaitafel, doop mijn vinger in de lijmpot, restaureer het stompje en gooi er met enige trots opnieuw de brand in. Ik verlaat Culemborg niet zonder eerst enkele van de Corona-Corona’s mee te nemen. Gewapend met deze brandende, historische knaster durf ik de afspraak die ik later op de dag heb met een gerust hart af te wimpelen.