(verschenen in Whisky Passion 1, 2014 en op het digitale, zakelijke zusje van De Smaak van Italië: Italië in Bedrijf: http://www.italieinbedrijf.nl/whiskey-uit-zuid-tirol/)

Er is geen distilleerderij te vinden met een vergelijkbare uitstraling als dit kunstwerk. ‘Eigenlijk is het in een fractie van een seconde bedacht’, zegt Werner Tscholl, architect van deze state of the art whiskytempel. ‘En dan te weten dat we nog geen fles whisky hebben gebotteld’, voegt Jonas Ebensperger er lachend aan toe.

Glurns of Glurenza

Vanuit onze laatste pleisterplaats Vicenza rijden we naar het noorden van Italië, naar Zuid-Tirol. Alles ademt hier gemütlichkeit uit, van de geblokte tafelkleedjes op de zware houten tafels tot de tweetaligheid die er voor zorg draagt dat het Duits veel gesproken blijft. De Oostenrijkse grens wordt na de Eerste Wereldoorlog in het Verdrag van Saint-Germain-en-Laye opnieuw getrokken, zodat Zuid-Tirol in 1919 aan Italië wordt toegewezen. Onze bestemming is Glurns of zoals je wilt Glorenza, waar ik een afspraak heb met architect Werner Tscholl.

Brennen

Om 13:30 uur stap ik de ‘PUNI distillerie’ binnen. Het uur ervoor heb ik gebruikt om de whiskykubus van buiten te aanschouwen. De eenvoud waarmee de architect te werk is gegaan laat zich terugzien in het patroon van terracottakleurige betonstenen die om en om zijn gestapeld. De ventilatiegaten in de Italiaanse schuren zijn door Tscholl

als startpunt genomen voor de gehele constructie. Het gebruik van gebakken stenen in het keldergedeelte was een bewuste keus. ‘In het Duitse woord brennen *) zat voor mij de analogie tussen whisky en stenen: whisky wordt gestookt en stenen worden gebakken’. Werner: ‘Het fijne was dat ik niet werd gehinderd door enige kennis op whiskygebied. Hoe ik op dit ontwerp kwam ? Ik wilde een soort van doos bouwen waarin we gedurende de constructie naar believen dingen zouden kunnen veranderen’. Ik kaart voorzichtig aan waarom hij PUNI op deze plek (industrieterrein) wilde bouwen. Werner lacht: ‘Dat was niet mijn beslissing. De familie Ebensperger, met wie ik goed bevriend ben, wilde een whiskydistilleerderij in hun achtertuin. Punt uit’.

Staal, stills en stenen

De entree en begane grond van PUNI zijn als een modern museum: strak en open en dat alles overgoten door een Italiaanse zon die zich door de ventilatiegaten heen wringt….een adembenemend schouwspel. Direct voor mij komen twee potstills uit een opening in de vloer omhoog. Dit alles afgedekt door een glazen constructie. Op twee glazen tafels staan de eerste (bij)producten van PUNI al uitgestald: de likeuren. “Mijn vader heeft een zoete smaak en wilde een soort van Irish cream maken, vandaar’. Naar de smaak taal ik niet, maar de presentatie is een lust voor het oog. Ik blijf rondkijken. De buitenkant van de destilleerderij staat ongeveer 1 meter los van de glazen binnenkant. Het is alsof de binnenkant er in hangt: staal, stenen en stills; de alliteratie van de woorden komt vanzelf; dit gebouw is pure poëzie.

Belangstelling

Jonas Ebensperger, de jongste zoon, stelt zich voor. Ik ben verbaasd over het feit dat hij zijn Engels zo goed beheerst. ‘Sinds jaren breng ik mijn vakanties door in Schotland en de laatste vijf jaar steeds vaker vanwege de bouw van onze distilleerderij’. Jonas is net terug van Whisky Live Paris, waar hij een presentatie heeft gegeven. ‘Mensen waren erg enthousiast, zeker omdat we als eersten in Italië serieus werk maken van onze droom: het realiseren van de eerste Italiaanse whisky. Jonas is de woordvoerder van PUNI. ‘Ingvar Ronde van het Malt Whisky Yearbook is net de deur uit met een interview en ook het Engelse Whisky Magazine heeft enkele maanden geleden gebeld. Geen gebrek aan belangstelling dus. Ik overhandig Jonas enkele Whisky Passions en voeg toe dat ik de volgende journalist ben. ‘Hoe meer belangstelling hoe beter; kom, we gaan naar beneden, dan laat ik je wat meer zien’. Ik kijk nog even om me heen…nog meer ?

Eenvoud

De kelder is overzichtelijk ingedeeld: twee bezoekersruimtes, de washback– en gristmill-kamer, een presentatieruimte en de grote open middenruimte waar de wash still, spirit still en spirit safe prominent staan opgesteld. Al het verdere ‘leidingwerk’ is door Tscholl weggewerkt onder strakke, zwarte platen van metaal, zodat alles tot de kern wordt teruggebracht. We lopen al pratend het bezoekers centrum in en ik sta onder een grote, gemetselde overspannende draagconstructie.‘Dit had net zo goed een kapel kunnen zijn’,  zegt Werner Tscholl, ‘met die toonbank als altaar’. Een geconcentreerde bundeling van daglicht zorgt ervoor dat de lampen niet aan hoeven. Ofschoon de totale afmeting van het gebouw maar 13 bij 13 meter is, geeft de transparantie van de PUNI whiskykubus je een extra gevoel van ruimte. Het zwarte metaal, de lichte ruimte en het consequent doorgevoerde kleurpatroon in terracotta geeft rust aan de benedenverdieping.

Harry Cockburn

Een mooie powerpoint ondersteunt het verhaal van de enthousiaste Jonas. Van begin tot eind neemt hij ons mee door de geschiedenis, de bouw en de filosofie achter de eerste Italiaanse distilleerderij. Onze jonge presentator begint zijn voorstelling bij het allereerste begin: het idee van vader Ebensperger om zo’n zes jaar geleden een whiskydistilleerderij te beginnen. Al snel kwam architect en huisvriend Tscholl in beeld en binnen no-time kon de bouw beginnen. Er werd contact opgenomen met A. Forsyth & Sons (Rothes) uit Schotland om twee stills te bouwen en niemand minder dan Harry Cockburn **), de rondreizende nestor van de whiskyindustrie en adviseur van de familie Ebensperger. In het nabijgelegen Bolzano (Bozen) werden vervolgens beide pinewoodwashbacks gemaakt en in 2010 was de totale bouw gerealiseerd. Bij een van de laatste dia’s blijft Jonas wat langer stilstaan. Als ik het goed zie is dit een bunker.

Oorlogsbunkers

In de periode 1936-1942 werd de toenadering van het Duitse rijk wel erg tastbaar voor de op zich sympathiserende Mussolini. Oostenrijk werd in 1938 ingepikt en om erger te voorkomen begonnen de Italianen een verdedigingswal te bouwen: de Vallo Alpino Littorio (Alpenwall). Overblijfselen langs de Zwitsers-Oostenrijse grens zijn nog steeds zichtbaar en grotendeels intact. De familie Ebensperger zag enkele jaren geleden haar kans schoon: een ideale opslag voor alle whiskyvaten. Enkele bunkers werden gehuurd, schoongemaakt, van rekken voorzien en volgerold met de eerste vaten. De constante hoge vochtigheidsgraad en lage temperaturen in de ondergrondse opslag maken de betonnen verdedigingswerken in alle opzichten een veilige opslagplaats.

PUNI tattoo

‘Het woord PUNI is kort, bondig en ook voor Chinezen en Japanners makkelijk uit te spreken’, zegt Jonas. Hij voegt er aan toe dat een Diageo studie heeft uitgewezen dat ingewikkelde namen in het Verre Oosten al eerder tot een terugval in verkopen heeft geleid. ‘Laphroaig’ werd zoiets als ‘Lap-frog’ en Bruichladdich was helemaal een ramp. ‘Dat zou ons niet overkomen, dus werd het PUNI, naar de rivier die door het dorp stroomt’. Tot mijn verbazing stroopt Jonas zijn mouw op. ‘Het logo had ik jaren geleden als student in Berlijn al eens op mijn onderarm laten tatoeëren’, zegt hij. ‘Toen mijn moeder er aan gewend was vond ze dat wel een prima afbeelding. De drie strepen staan voor onze basisproducten rye, wheat en barley of voor de drie zonen van mijn vader’, lacht Jonas .

PUNI Pure en PUNI Alba
Jonas zet de glazen op het designaltaar en schenkt de PUNI Pure in. ‘Dit is een new make spirit die 6 tot 9 maanden in roestvrijstalen tanks heeft gezeten. We verkopen dit om een perfecte mix te kunnen maken’. Klopt; ik kan me daar wel iets bij voorstellen wanneer ik merk dat mijn rechter mondhoek spontaan omhoog trekt. De PUNI ALBA gaat al in de goede richting: 12 maanden gerijpt op Siciliaanse Marsala wijnvaten en locale Pinot Noir vaten. Ik proef een combi van droog en zoetig en kom tot de conclusie dat deze ‘nog wel even mag liggen’. ‘Promising’, kan ik samenvattend tegen Jonas zeggen. Hij knikt instemmend. Het derde glas blijkt een 4 maanden gelagerde ‘whisky in the making’  te zijn. ‘Dit komt uit een 50 liter ex-Ardbeg cask en is echt fantastisch …nu al, toch ?’ Jonas kijkt me verwachtingsvol aan en ik proef inderdaad potentie. In 2015 zal de eerste PUNI whisky gebotteld worden. Ik kan niet wachten om van het echte werk te genieten. Want een ding is zeker, PUNI ***) heeft dit dubbel en dwars verdiend en niet op de laatste plaats door architect Werner Tscholl.

*)   Bakken, stoken (Ned) = brennen (Du)

**)  Mr Cockburn kwam ik afgelopen voorjaar ook al tegen bij de The Owl Distillery in Fexhe-le-Haut-Clocher in België waar hij supervisor was (zie ‘Er was eens een uil…’ , Whisky Passion nummer 3, 2013)

***) www.puni.com