(Foto Scotch Malt Whisky Society Award 2011: Joris van der Pijll)

Proeflokaal ‘t Gelagh is sinds 2009 gevestigd aan het Lindeplein in Oisterwijk. Het langgerekte plein is een strak, maar sfeervol geregisseerd nieuwbouwproject, ingeklemd tussen de eeuwenoude Lind en cultureel centrum Tilander. Toon Coppens (52), eigenaar en uitbater, voelt zich als een vis in het water in zijn nieuwe bruin café. De Scotch Malt Whisky Society Award 2011 hangt prominent boven de whiskytrap achter de bar. Ik luister naar zijn verhalen over de prijs, over de eerste whisky’s, over het nieuwe café en de vele proeverijen. Op de achtergrond muzikaal behang uit de seventies, voor mij op de bar een dram sterk geurende Ardbeg. Kortom, alle zintuigen staan weer op scherp.

Breder whisk(e)y assortiment

Tijdens een rondreis door Ierland liepen Toon en zijn vrouw Emelie het whiskyvirus op. Zie daar maar eens vanaf te komen. ‘We zijn in 1994 met whisky begonnen naar aanleiding van deze reis’, vertelt Toon. ‘We hadden natuurlijk wel wat populaire whisky’s staan, zoals Glenfiddich, maar het begon eigenlijk pas echt een vlucht te nemen nadat ik een aantal proeverijen had gegeven. Op zo’n moment pakken mensen het op en breid je je verzameling uit: van zo’n 60 tot 200 whisky’s die we nu hebben’. Op de whiskytrap en de schappen ernaast staan niet alleen de standaard bottelingen: het assortiment is door de jaren heen breder geworden. ‘Je klanten geven ook aan wat ze willen. Zo ben ik mij ook in de bourbons gaan verdiepen en dan kom je verder dan enkel Jim Beam en Jack Daniels’. Het is de variatie die het voor Toon interessant maakt. ‘Je kunt mensen ook eens iets anders voorzetten dan wat ze altijd drinken’. Ik besluit een proeverij bij te wonen.

Proeven in ‘t Gelagh

Klokslag half negen schuif ik aan bij een groep van 8 whiskyliefhebbers. Achter mij zit een gezelschap van 23 personen voor een bierproeverij. Ook de rest van het café zit op deze vrijdagavond vol. Toon beweegt zich soepel van de ene naar de andere groep. Hij legt het verschil uit tussen een blend en een malt whisky, tussen een Scotch whisky en een Ierse whiskey. De eerste dram is een blend, een Black Bottle. Deze mix van Islay malts wordt enthousiast ontvangen. We maken de oversteek naar Ierland met een Bushmills single malt 10 y.o. Hier past het driedubbel-gedistilleerde verhaal bij. Daarna passeert een onafhankelijke bottelaar uit Nederland: we krijgen van The Ultimate (Van Wees, Amersfoort) een bijzondere Linkwood single malt 12 y.o. (46% abv) uit de Speyside te proeven. Na de altijd uitgebalanceerde Oban single malt sluiten we af met, hoe kan het ook anders, de Ardberg Corryvreckan. Deze sterk geturfde Islay single malt (57,1 % abv) zorgt vaak voor grimassen, maar altijd voor vragen.

Toon’s whiskykeuze

De Ardbeg Corryvreckan is zonder meer Toon’s favoriet. ‘Toen wij te horen kregen dat we whiskycafé van Nederland waren geworden, was deze Ardbeg de favoriet op het whiskyfestival. De Scotch Malt Whisky Society stuurt een mysteryguest, die brengt verslag uit na een cafébezoek en komt vervolgens met een voordracht’. Toon loopt de schappen af en laat een blended whisky uit Wales zien met een eigen label er op. Er volgt een bijzondere fles van de SMWS (Scotch Malt Whisky Society, nummer 46.11). Nummer 46 verwijst naar de Glenlossie Distillery in de Speyside, nummer 11 naar het vat. ‘Deze fles herinnert mij aan een bijzonder weekend dat we ooit eens hadden met een proeverij op Texel. We hebben toen 16 bijzondere whisky’s geproefd. Ja, juist, lacht Toon, bij Willem Ham’.

Vrouwen en whisky

Opvallend is dat steeds meer vrouwen whisky beginnen te waarderen. De zachtere single malt whisky Nectar d’ Or 12 y.o.*) van Glenmorangie loopt als een trein. Emelie is geen whiskydrinker; maar ze zal wel eens een oude Glenfiddich of een zachtere Macallan drinken, maar dan echt een klein beetje. Whisky in het café blijft toch iets aparts. Er zijn mensen die whisky veel te snel drinken, anderen genieten echt. Ik zeg dan toch altijd dat ze beter iets kleinere hoeveelheden kunnen drinken en dan een paar verschillende whisky’s. Naargelang mensen echt komen proeven of van een enkele whisky komen genieten, worden ook de hoeveelheden aangepast’. Mijn whiskythermometer geeft een tevreden stand aan: er wordt zo stiekem toch behoorlijk wat whisky gedronken in Oisterwijk.

Veel proeven, weinig drinken

Toon heeft al zijn whisky’s geproefd, maar toch drinkt hij ze relatief weinig. ‘Het liefst pak ik een mooi glas whisky terwijl ik een boek aan het lezen ben’, zegt Toon. Dit zal geen boek over drank zijn, maar het liefst een spannend boek.‘De meeste boeken die hier staan gebruik ik enkel als naslagwerk’. Terwijl we langs de verzameling lopen zie ik de grote variatie aan onderwerpen: koken, wijncultuur, bierbrouwen, whiskydistilleerderijen, amuses…teveel om op te noemen. Het boek dat onze lezende uitbater helemaal doorgewerkt heeft is een boek over de Trappisten van Koningshoeven. Naast een groot whiskyaanbod heeft ‘t Gelagh ook een uitgebreide bierkaart van zo’n 140 biersoorten. ‘Tenslotte zijn we een proeflokaal en niet alleen maar een whiskycafé’, legt Toon uit.

Grensgeval

De samenwerking binnen de horeca in Oisterwijk wordt door Toon getypeerd. ‘Wanneer mensen in de restaurants om de hoek en goed glas wijn hebben gedronken en ze willen daarna toch nog een bijzondere whisky, dan worden ze hier vaak naar toegestuurd of zelfs gebracht. Mensen die op hun beurt hier naar het filmplein zijn geweest, gaan dan daar weer iets eten. Zo helpen we elkaar’. Oisterwijk trekt met haar bosrijke omgeving en vele vennen allerlei mensen van buitenaf. ‘Laatst zat hier een Belg op het terras met een boek over de beste cafés en daar stonden wij zowaar ook in als grenscafé; misschien zijn we ook wel een grensgeval’. Ik ruik nog even aan mijn lege glas Corryvreckan en laat Toon het laatste woord. ‘Whiskyliefhebbers zijn over het algemeen toch wel eigenwijze mensen die gewoon hun ding doen. Wat hen bindt is de passie voor whisky; je bent met dezelfde dingen bezig. Ze zijn even gestoord als jij bent’. Hear, hear.

*) Eerst tien jaar op bourbon casks en daarna twee jaar op Sauternes barriques

.