Het is zaterdag 9 november 2014.  Ik ben in Poperingen in de Irish Pub The Old Fiddler. In een half gedemonteerde British red phone booth lees ik: The Wiper Times. De barjuffrouw ziet mijn verbaasde blik en legt met een glimlach uit: ‘Nee, niet die verzetskrant, maar een heerlijk Bernardus 4 granenbier, met 4 kruiden afgewerkt, 6,2% alcohol en vooral blond’. ‘Oh ja’, voegt ze er aan toe, ‘uit Roeselare, niet ver van Tyne Cot Cemetery’. De herdenkingsjaren 2014 – 2018 zijn begonnen en de commercie gaat met alles  aan de haal.

Veerkracht, verbroedering en verdriet

Het zijn The Wiper Times, het beroemde Kerstnachtbestand van 1914, de Ierse begraafplaats Island of Ireland Peace Tower te Mesen en de vele, vele gedichten die deze waanzinnige Eerste Wereldoorlog voor mij samenvatten. De eerste staat voor veerkracht van de geest in het zicht van de dood. De tweede voor verbroedering en medemenselijkheid van de soldaten in de loopgraven tegen alle bevelen en stromen in. De derde voor het respectvol herdenken van alle met name Ierse protestante – en katholieke slachtoffers die tegen beter weten in vochten voor zowel een eigen als een grotere zaak. In de ontelbare gedichten van de War Poets komt alles samen. Het lezen en herlezen van het oevre van Wilfred Owen (Dulce et Decorum Est en Anthem for Doomed Youth), Siegfried Sassoon (Counter Attack,1918), Hedd Wyn en Francis Ledwidge komt het best tot zijn recht daar waar het onderwerp zich afspeelt, in het verlaten kleilandschap van het Vlaamse Westfront of in het Noord-Franse Ors, waar Owen op 25 jarige leeftijd het leven liet.

The Wipers Times

Een verzetskrant die niet in alle militaire kringen goed werd ontvangen. Inderdaad, maar veel frontsoldaten herkenden in het frontkrantje de uitlaadklep die zo hard nodig was. Alle facetten van het leven werden stevig onder handen genomen door de redactie: ontspanning, onroerend goed, horeca, humor…het kon niet op.

Frontbeleving

Het nieuw ingerichte  museum In Flanders Fields begint een beetje een pelgrimsoord te worden.  En niet onterecht. Was de vorige opzet meer ingericht op de bezoekende schooljeugd met looproutes en vooral veel knoppen om aan te zitten. Ditmaal is gekozen voor de poppy-armband om mij met deze chip door de West-Vlaamse frontstreek te loodsen. Op levensgrote 3D schermen wordt op indrukwekkende wijze het verhaal verteld van de Belgische vluchteling, de priester, de artsen en verpleegsters. Naast mij op de harde bankjes een groepje luidruchtige Belgische schoolkinderen; na enkele minuten zijn ze stil en luisteren adembenemend. Vier soldaten doen hun verhaal over die beroemde Pax Noel nacht van 1914, waar men even stilstond om wat nader tot elkaar te komen. Een indrukwekkende rel. De Britse winkelketen Sainsbury’s zag onlangs wel iets in dit korte loopgravenbestand van 25 december 1914.1)

Island of Ireland Peace Tower 

Onze autoroute loopt ten zuiden van Ieper langs. We volgen de Frontleven route, ‘Little Paris en de Hellepoort’ 2); van Poperingen naar het zuiden en weer omhoog via Mesen naar Iijssenthoek Military Cemetery. We rijden langs uitgestrekte akkers met vette Yperiaanse klei. Her en der betonnen bunkers. Links een geconserveerde krater van zo’n 100 bij 75 meter, even verder een afgesloten Duits kerkhof, schuilkelders, gigantische herdenkingsmonumenten en heel veel routeaanduidingen. Mijn mede frontwandelaar en ik lezen elkaar hardop voor en rijden beurtelings. Uit onze lijfgids 3) :

Far far from Wipers, I long to be,
Where German snipers can’t get at me,
Damp is my dugout, cold are my feet,
Waiting for whizzbangs to put me to sleep.

1) De kerstboodschap van warenhuis Sainsbury’s speelt in op het sentiment. 2) Frontleven: Little Paris en de Hellepoort, Toeristische auroroute 14-18, Uitgave West-Vlaanderen  3) Velden van Weleer, Reisgids naar de Eerste Wereldoorlog, Chrisje en Kees Brants, Nijgh & Van Ditmar, 2005