Vlamingen sluiten Welshe dichter in hun hart
Op 31 juli 1917 overlijdt de 30-jarige Welshe dichter Hedd Wyn bij Pilckem Ridge (iets ten noorden van Ieper) aan zijn verwondingen tijdens de Derde Slag om Ieper. Wie was deze jonge boerenzoon die in hetzelfde jaar 6 weken na zijn dood postuum werd geëerd op het Eisteddfod Festival in Birkenhead Park met een Black Chair ? Waarom overhandigde de voorzitter van het Vlaamse parlement op 9 november 2017 een nieuw ontworpen Bardic Chair in de Welsh Assembly ?
Ellis Humphrey Evans werd als de oudste van 14 kinderen geboren op 13 januari 1887 in de familieboerderij (Yr Ysgwrn) te Trawsfynydd. Kleine Ellis was op jonge leeftijd al een schrijvertje; op 11-jarige leeftijd maakte hij zijn eerste gedichten en op zijn 12e had hij de ingewikkelde Welshe rijm- en dichtvormen (de cynghanedd) onder de knie. Hij bleef schrijven, ook toen hij na een schoolopleiding van zes jaar op zijn 14e op de familieboerderij ging werken als schaapsherder.
Eisteddfod
Ellis stuurde regelmatig gedichten in naar de vele competities in met name Noord-Wales. Deze Eisteddfodau waren culturele festivals waar muziek, gedichten en optredens centraal stonden. Op zijn 19e haalde Ellis zijn eerste prijs binnen op het Bala Eisteddfod in 1907. De hoofdprijs was en is altijd een apart voor het festival gemaakte stoel, de Bardic Chair (‘bard’ betekent ‘dichter’). Onze jonge shepherd poet behaalde zes stoelen in de opeenvolgende jaren. Het was in 1910 dat hij zijn bardic name aannam: Hedd Wyn (gezegende vrede in het Welsh).
The stupidity of war
Hedd was 29 toen hij in 1916 onder de wapenen moest bij de Royal Welsh Fusiliers. Op het vasteland woedde een vreselijke oorlog en samen met nog 280.000 andere jonge Welshmen moest onze jonge herder zijn steentje bijdragen. In juni 1917 werd Hedd naar het front gestuurd. Correspondent Giles Fraser kopte op 9 november jongstleden in The Guardian: Hedd Wyn: the shepherd poet whose story shows the stupidity of war.
While the Anglican establishment was calling on young men to do their duty for God and country, there were others, particularly in the Welsh nonconformist tradition, who refused this dangerous combination. “Why must I live in this grim age,” writes Evans in his poem War, “When, to a far horizon, God / Has ebbed away, and man, with rage / Now wields the sceptre and the rod.”
- Let op de andere Engelstalige vertaling…
Twee maanden later werd hij op de eerste dag van Derde Slag om Ieper (ook bekend als de Slag om Passendale) op 31 juli 1917 in de rug getroffen bij Pilckem Ridge, iets ten noorden van Ieper. Hedd overleed diezelfde dag in het veldhospitaal. In de voorafgaande maanden had Hedd nog tijd gevonden om zijn winnende gedicht Yr Arwr (The Hero) te schrijven en onder pseudoniem Fleur-de-Lis in te sturen naar de nationale Eisteddfod.
The black chair
Onder trompetgeschal wordt de winnende dichter gevraagd zich bekend te maken; zo ook 100 jaar geleden tijdens de prijsuitreiking op 6 september in 1917 te Birkenhead Park. Na drie tevergeefse verzoeken maakte de voorzitter (de Archdruid) het vreselijke nieuws bekend: Ellis Evans is zes weken eerder gesneuveld op het slagveld. De lege stoel werd met een zwart doek afgedekt. Daarna werd de zetel per trein en met paard en wagen, naar de familieboerderij in Trawsfynydd getransporteerd. Het festival zou voortaan verder gaan onder de naam ‘Eisteddfod y Gadair Ddu’ – the Eisteddfod of the Black Chair.
Made in Mechelen
‘De zetel die voor Hedd Wyn bestemd was, werd door een Vlaming gemaakt, nl. Eugeen Vanfleteren (1880-1950), een meester-meubelmaker uit Mechelen’, schrijft Lieven Dehandschutter, samensteller van het boekje ‘Hedd Wyn. Een Welshe tragedie in Vlaanderen’. Vanfleteren vluchtte bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog vanuit Mechelen naar Engeland en vestigde zich in Birkenhead. Hoe treffend is het dat Jan Peumans, de voorzitter van het Vlaamse parlement, 100 jaar later een bijzondere stoel mag overhandigen aan de Welsh Assembly, bedacht en gemaakt door stadsgenoten van Eugeen Vanfleteren. De schenking benadrukt enerzijds de vriendschapsband tussen Wales en Vlaanderen en herdenkt anderzijds de Eerste Wereldoorlog.
Poet Laureate
De jonge Welshe herdersdichter ligt begraven op het Artillery Wood Cemetery te Boezinge in België. Op zijn grafsteen: ‘Y Prifardd Hedd Wyn’, wat zoveel betekent als ‘chief poet Hedd Wyn’ of ‘poet Laureate Hedd Wyn’.
Leg before Wicket 