Een Immortal Memory (Extended version), uitgesproken op het Burns Dinner van The Irish Cottage te Oude-Niedorp op 19 januari 2018.
Dames en heren, we vieren volgende week de 262e geboortedag van Robert Burns, schrijver-dichter, vrijmetselaar, boerenzoon, vader, echtgenoot, schuinsmarcheerder, rokkenjager, kroegloper, levensgenieter en belastingambtenaar. Zoals ieder jaar proberen we de mens Burns met enige humor in de huidige tijd te plaatsen.
VIP
Burns en de Liefde is dit jaar het thema. Een thema dat bij deze ‘Jack of all trades’ makkelijk kan ontsporen. “Burns anno 2018 zou vast en zeker lid zou zijn geweest van de Partij voor de Dieren of wellicht wel van de SP”, liet Burnsian- professor dr Max de Haan – mij onlangs weten. OK, maar zou hij als prominent lid van een politieke partij in de huidige #Me Too-discussie overeind zijn gebleven ? Zou Robert als VIP in de gevarenzone zijn gekomen met zijn honger naar (jonge) vrouwen ?
The sin of Rhyme
Burns ondernam zijn eerste voorzichtige escapades rond zijn 14e jaar door Nelly (Helen) Kirkpatrick het hof te maken middels zijn gedicht ‘Handsome Nell’. Met dit onschuldig puberaal tijdverdrijf zou hij vandaag de dag wel weggekomen zijn. Burns zegt over deze relatie: ‘I committed the sin of Rhyme and fell in love’ en ‘She initiated me in a certain delicious passion’. Iedereen zou hier zeggen: een gezonde jonge vent die een spannende relatie wil. Hier werd echter de basis gelegd voor zijn grenzeloze liefde voor de ‘lassies’. Burns stond er wel om bekend zijn liefdes te ‘nemen’.
‘A Weinsteinian sex pest’
Deze ‘vaardigheid van het nemen’ heeft hij voluit beschreven in zijn zeer onbekende en wellicht onderbelichte erotische gedichten, de zgn bawdy poems. De Schotse dichteres Liz Lochhead, Schotlands Makar (dichter des Vaderlands) had onlangs geen goed woord over voor de wijze waarop Burns zijn toenmalige vriendin Jean Armour besprak met zijn vrienden in een brief uit 1788, ‘giving her a thundering scalade [a military attack breaching defences] that electrified the very marrow of her bones” en voegde er aan toe: ‘fucked her until she rejoiced’. Zij noemt Burns een Weinsteinian sex pest (=een preoccupatie met seks, FB). Sommige Twitterreacties deden de quote af als Trumpiaanse locker room banter (kleedkamerpraat).
Nine Inch Will Please A Lady
Robert verspreidde zijn erotische schrijfsels voornamelijk onder zijn drinkebroeders. De gedichten zijn 4 jaar na zijn dood gebundeld en waarschijnlijk underground gegaan. In 1965 werd er een nieuwe definitieve versie samengesteld op basis van de enige overgebleven bundel, ‘The Merry Muses of Caledonia’[i]. Robert’s ‘sin’ stijgt tot een hoogtepunt in het gedicht ‘Nine inch will please a lady’.
The Twa Dogs
Ik vind in mijn platenverzameling een ruige variant van de Bum-Clocks uit het Schotse Leith, de enige Robert Burns tribute band. De sound van deze jongens is een kruising tussen Johnny Rotten, het Brechtiaanse punk-cabaret van de Britse band The Tiger Lillies en Iggy Pop. De naam van de band is ontleend aan de laatste strofe van het eerste gedicht uit Burns’ Kilmarnock Edition, The Twa Dogs. “Ye olde Scottish name for a beetle, making us the Scottish Beatles”, zegt leadzanger Tam Dean Burn. Burns hield wel van wat reuring en hij zou zeer waarschijnlijk genoten hebben van deze ruige Nine Inch-versie.
No balls at all
Heeft Burns zijn hand overspeeld als het gaat om de liefde ? Max de Haan, vertaler en expert op het gebied van Burns weet te vertellen dat Burns ‘well-hung’ was, een Schotse aanduiding dat zijn ‘graith’ (gereedschap, tool) wel in orde was. Amerikaanse sopraan Claron McFadden laat een ander geluid horen en fileert overreacher Burns in Burns’ Blues. De anonieme tekstschrijver op de CD (voetnoot II) van Artvark Saxophone Quartet moet het nummer ergens rond 2000 geschreven hebben. Er wordt een beeld in geschetst waar een groot dichter klein in kan zijn.
Ook de groten der aarde hebben hun mindere kanten, toch ?
Temptation
Filmbaas Harvey Weinstein werd een predator genoemd door een flink aantal vrouwen van zijn hit list. Achteraf zei hij dat het allemaal wat overdreven was en verdween vervolgens in de anonimiteit. Zo ver heeft onze bawdy Burns het nooit laten komen en dat siert hem. Burns omschrijft zichzelf als een fornicator in het gelijknamige erotische gedicht. Je zou in het geval van Burns zeggen dat dit verzachtende omstandigheden zijn: Burns weet van zichzelf dat hij is zoals hij is, een man die er wel pap van lust, iemand die overspel pleegt maar daar ook de gevolgen van wil dragen. Een ware vrijmetselaar; dat dan weer wel. Hij omschreef zichzelf in een van zijn brieven als een man die met name worstelde met ‘the world, the devil and the flesh’. Rokkenjager Burns zei over deze laatste vijand, het vlees, in een van zijn vele brieven: ‘[…] the third is my plague, worse than the ten plagues of Egypt’. Dames en heren, Oscar Wilde zei het al: ‘I can resist anything except temptation.’
Verantwoordelijkheid
Komt Burns er goed vanaf wanneer we hem vergelijken met andere celebrities zoals bijvoorbeeld de Amerikaanse, 26-jarige dichter Edgar Allen Poe die trouwde zijn 13-jarige nichtje Virginia Clemm. Eeuwige wildebras Jerry Lee Lewis deed hetzelfde en trouwde met de 13-jarige Myra Gale Brown. Componist JS Bach hield het in de familie en trouwde op 22-jarige leeftijd met zijn achternichtje Maria Barbara Bach. De enige beroemdheid die een beetje in de buurt van onze bard komt is wellicht Elvis Presley. Elvis ‘the pelvis’ datete zijn muze toen zij 14 was, maar trouwde haar later ook en liet haar financieel goed bedeeld achter. Burns kreeg samen met zijn allergrootste liefde Jean Armour negen kinderen, de laatste werd geboren op zijn sterfdag. Daarnaast werden alle buitenechtelijke kinderen redelijk verzorgd achtergelaten, a true gentleman I would say.
Naspel
Tsja, wat doen we vandaag met Burns en de Liefde, dames en heren. We kunnen het feestvarken veel verwijten, maar hij schreef toch maar mooi een gedicht voor iedere vrouw met wie hij het bed deelde….80 in totaal.
Voetnoten
I) James Barke and Sidney Goodsir Smith, The Merry Muses of Caledonia, 1959/1965
II) Artvark Saxophone Quartet met Claron McFadden ‘Sly meets Callas’, track 7, 2012 Zennes Records, ISBN 9789081785716
Leg before Wicket 