Zal het Schots Gaelic als Keltische taal overleven ? ‘Er moet wel wat gebeuren’, vindt hoogleraar Conchúr Ó Giollagáin.

Translated with permission of interim editor Brian Palmer by Leg before Wicket. Original title ‘Gaelic in trouble’. Issue 18 July 2020.

Wanneer je Main Street in Bowmore afloopt en bij de bushalte aankomt tegenover de Co-op, let dan eens op het verkeersbord dat je de weg wijst in de richting van Bridgend en Port Askaig. Of, om helemaal precies te zijn in de richting van Beul an Àtha en Port Asgaig.

Eerbetoon

Het is alweer even geleden dat de Schotse regering een flinke som geld heeft gestoken in het vernieuwen van alle verkeersborden. Alle plaatsnamen moesten ook in het Gaelic [spreek uit: ‘gaa-lik’] vernoemd worden, met eerste de naam in het Gaelic gevolgd door de Engelse spelling.  Je zou kunnen zeggen dat dit een eerbetoon was aan de eens landelijke dominantie van het Gaelic, zelfs in streken waar het Gaelic helaas nooit voet aan de grond heeft gekregen. Een nieuw boek met de titel The Gaelic Crisis in the Vernacular Community: A Comprehensive Sociolinguistic Survey of Scottish Gaelic, een uitgave van de University of the Highlands and Islands , doet echter anders vermoeden.

Oproep

Hoogleraar Conchúr Ó Giollagáin, Professor of Gaelic Research aan de universiteit, motiveert de uitgave van dit nieuwe boek. ‘Het is belangrijk om helder te zijn over de gigantische uitdagingen die er liggen om de teloorgang van het Gaelic in deze gebieden te stoppen. Onze statistieken vertellen ons dat het Schots Gaelic is teruggelopen tot 11.000 sprekers waarvan de meerderheid 50 jaar en ouder is. Het kleiner worden van Gaelic gemeenschappen, wat we aflezen aan het marginale gebruik van het Gaelic binnen families en onder jongeren, geeft aan dat we zonder een gemeenschap-breed offensief, de neerwaartse spiraal zich zal voortzetten.

Na een snelle daling in de jaren 80 viel de dichtheid van de Gaelic sprekende bevolking terug tot 80%. Het boek voorspelt nu dat bij de volgende nationale peiling dit percentage op Schotland’s westelijke eilanden 45% zal zijn. Experts denken dat dit ervoor zal zorgen dat de taal bijna niet meer levensvatbaar is.

Actief taalbeleid

‘De politiek moet ervan overtuigd worden dat het Gaelic weer op de agenda komt als voertaal en dat deze aandacht er weer voor moet zorgen dat de mensen op de westelijke eilanden weer vertrouwen krijgen in dit nieuwe Gaelic’, vertelt hoogleraar Ó Giollagáin . Onderzoek wees uit dat zelfs in gezinnen waar het Gaelic nog gesproken kon worden, toch Engels de voertaal was. Daarbij zouden jongeren onverschillig staan tegenover het belang dat het Gaelic zou kunnen hebben in hun leven.

Kate Forbes, de Schotse minister van Financiën en Alasdair Allan, vertegenwoordiger van de westelijke eilanden in het Schotse parlement, gaven hierop als antwoord dat het Gaelic of voorrang zou moeten krijgen of gelijkgesteld zou moeten worden in zowel het economische- als openbare leven in zowel de Hooglanden als op de westelijke eilanden.   Allan zei daarbij ook nog dat de taal alleen maar kan overleven wanneer de mensen zelf actie ondernemen door hem actief te gebruiken in hun eigen gemeenschappen.

Stay, Play & Learn

De hoofdonderwijzer van Bowmore’s basisschool – waarbinnen ook de enige Gaelic werkgroep op Islay actief is – vertelt de Ileach: ‘Deze verhalen over het Gaelic lezen we nu al jaren in de Schotse kranten en het ligt op de loer om daar toch wat  moedeloos van te worden. Er moet een focus zijn die gericht is op het actief gebruiken van het Gaelic; dat is het enige wat telt. Onze kinderen moeten we al op jonge leeftijd kennis laten maken met het Gaelic. Dit zou een van de manieren zijn om het Gaelic weer levend te maken. Daarom zijn we dit jaar voor onze peuters gestart met Stay, Play & Learn lessen in onze kleuterschool (in Gaelic: Sgoil-araich). De lessen werden goed bezocht en hielpen op deze wijze mee om het bewustzijn rondom de voordelen van tweetaligheid te vergroten. Daarbij gaven ze ook inzicht in het vervolg-curriculum rondom Gaelic. We hebben nu plannen om het programma te herhalen zo snel als de corona maatregelen dit ons toestaan. Eigenlijk mogen we trots zijn op het feit dat we in Schotland onze eigen unieke taal hebben. Dit zouden we veel meer moeten koesteren; zeker in gemeenschappen waar Gaelic vroeger de eerste taal was’.

Twijfel

In The Daily Gael, een online nieuws blog was te lezen dat het in stand houden van de Gaelic gemeenschappen van belang is zonder andere talengemeenschappen tekort te doen. ‘Deze andere taalgebieden komen niets tekort omdat daar ook al veel voor is gedaan en dat is wel belangrijk om te zeggen’.

Niet iedereen is eens met deze zienswijze. Iemand stelt op Twitter de vraag ‘hoeveel belastinggeld is er al over de balk gegooid ? En zij maar zeuren over de Koninklijke luchtmacht die een van hun vliegtuigen heeft gepimpt voor 900.000 Engelse ponden. Al die nieuwe verkeersborden hebben kapitalen gekost, toch ? Waarom?’