Wanneer we terugkijken op de ontstaansgeschiedenis van Ierse whiskey dan zien we een lange weg van vallen en opstaan, van voor- en tegenspoed, van opbouw en stilstand. We zien dit ook terug in de geschiedenis van Ierland die sterk beïnvloed is geweest door sociale en religieuze bewegingen van buiten en door politieke onlusten van binnen.

Alcoholmisbruik

We gaan eerst terug naar het Amerika waar met name protestante groeperingen (Methodisten en calvinisten) al in het begin van de 18e eeuw de opkomst zagen van gin in het Verenigd Koninkrijk (de gin craze) en de desastreuze gevolgen die dit met name had onder de lagere klassen (zie afbeelding Gin Lane). In Amerika was het verkeerd gebruik van alcohol al niet anders. Het misbruik bleek hardnekkig; door de geschiedenis heen toonden zich meerdere gezichten van dit veelkoppig monster. In het bijzonder was het de grootschalige verkoop van alcohol aan indianenstammen in reservaten die zorgen baarde. Daarnaast had het gebruik van rum en brandy als ruilmiddel grote negatieve gevolgen. Het was dan ook dat halverwege de 19^e eeuw anti-alcoholbewegingen in Amerika voet aan de grond kregen. Boegbeelden van de anti-alcoholbewegingen, verenigd in de Woman’s Christian Temperance Union, waren Frances Elizabeth Willard en Carry Nation. Toch had alcohol aan het begin van de 19e eeuw ook een duidelijk nuttige functie om de doodeenvoudige reden dat watervoorraden vervuild waren, melk slecht verkrijgbaar was en koffie en thee gewoon te duur waren.

Drooglegging

Lang verhaal kort. De anti-alcohol beweging (aka onthoudings- of matigingsbewegingen) rolde zich al snel uit over Europa. Zo ook in Ierland. We schrijven 1838 wanneer Father Mathew voorzitter wordt van de Cork Total Abstinence Society. In Facebook termen zou deze protesterende pater 4.647.000 likes krijgen en wist daarmee het alcoholgebruik met 50% terug te dringen. Toen in 1919 het Amerikaanse Congres besloot de Volstead Act aan te nemen om daarmee de Drooglegging in te luiden (1920-1933), waren er ook in Ierland al volop politieke verwikkelingen gaande die niet in het voordeel zouden uitwerken van de productie van whiskey.

Paasopstand

In 1916 vond in Ierland de Paasopstand (Easter Rising) plaats. Deze Iers Republikeinse opstand van 24 tot 30 april wordt gezien als een van de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van het eiland. Twee kampen: de Irish Volunteers en de Ulster Volunteers; beide militair getrainde milities. De eersten streefden een onafhankelijk Ierland na en de laatsten waren fel gekant tegen deze Home Rule. Op Paasmaandag 1916 (alweer 105 jaar geleden) riep de nieuwe republikeinse regering, met Patrick Pearse als boegbeeld, de Ierse Republiek uit.

Straftarieven

De Ierse Vrijstaat zou pas in 1922 zijn beslag krijgen en voor de Ierse whisky had dit grote gevolgen. Zowel door Ierland als het Verenigd Koninkrijk werden in 1930 straftarieven ingesteld. Niet helemaal onvergelijkbaar met de straftarieven die door Trump’s administratie en Europa wederzijds werden opgesteld op 22 juni 2018. Aangezien Groot-Brittannië in die tijd controle had over 25% van de wereldhandel was het logisch dat Scotch whisky, ten koste van Ierse whiskey, flinke stappen kon zetten op de wereldmarkt. Enfin, voor Ierland betekende dit dat de Republiek geen whiskey kon verkopen aan landen die behoorden bij het British Empire. Daar kwam nog eens de voorkeur voor Scotch whisky bij van de uit de oorlog terugkerende Amerikaanse soldaten.   

Irish Distillers

De Amerikaaanse Temperance Movement (in Nederland actief onder de naam Matigingsbeweging) had duidelijk haar stempel  gezet op whiskeyproducerend Ierland. In het midden van de jaren zestig waren er nog maar 3 distilleerderijen actief, georganiseerd in de Irish Distillers: Jameson, Paddy en Powers waren blends en single malt pot still whiskey was bijna helemaal verdwenen.

Kijk- en leesvoer

Wil je meer over de ontstaansgeschiedenis van Ierse whiskey te weten komen? Lees dan 'De roerige geschiedenis van Ierse whiskey' van Rianne Tol in Whisky Passion nummer 2-2018. Hetzelfde geldt voor verhalen over de Amerikaanse Drooglegging (Prohibition)van Hans Offringa. Delen 1, 2 en 3 verschenen in Whisky Passion 2, 3 en 4 - 2020. Of ..... kijk naar deze interessante docu over de Amerikaanse Drooglegging.

Binnenkort vind u hier een videoverhaal (Wicket 3) voor whiskyliefhebbers die vooral auditief georiënteerd zijn.