Duizenden schelpdieren zijn diep onder het wateroppervlak van de Dornoch Firth bezig het begrip ‘levenswater’ nieuwe betekenis te geven door whiskyafval om te zetten in schoon water en hiermee tegelijkertijd de strijd aan te binden tegen klimaatverandering.

This news item by Kieran Beattie and Blair Dingwall was translated by Leg Before Wicket with kind permission of assistant editor Joe Churcher of The Press and Journal, Aberdeen's leading voice / August 10, 2021

Deep

Eens groeiden er oesters in de Firth onder de grote overspanning van de huidige Dornoch Bridge ten noorden van Inverness. Echter, door 100 jaar overbevissing zijn ze uitgestorven. Maar vanaf 2014 wordt in het Dornoch Environmental Enhancement Project (Deep) hard gewerkt om de belangrijke soort terug te laten keren naar de regio (Click and scroll for DEEP video). Waterfilterende weekdieren kunnen door het schoonmaken van elk 200 liter water per dag het ecosysteem verbeteren. Daarnaast zorgen oesterbanken voor een waardevolle leefomgeving voor al het leven in zee. En wellicht nog belangrijker: onderzoek door Deep heeft aangetoond dat weekdieren koolstofdioxide vangen en op deze wijze een belangrijke middel zijn tegen klimaatverandering. Afgelopen week heeft Deep de 20.000^e oester in de Firth neergelaten. De initiatiefnemers hebben in hun langetermijn plannen zelfs het getal 4 miljoen staan.

Samenwerking tussen Glenmorangie en de Heriot-Watt universiteit.

Het project is van de grond gekomen in een samenwerking met Glenmorangie Distillery, dat aan de Dornoch Firth ligt, de Heriot-Watt universiteit en Marine Conservation Scotland. 

Glenmorangie

Hamish Torrie, directeur Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen bij Glenmorangie, zei dat het bedrijf aardig wat organisch afval produceert uit het whiskyproces en dat loost in de Firth. Maar de anaerobe vergistingsinstallatie van het bedrijf heeft de ‘bioload’ (LBW: biologisch afval) wel weten terug te brengen tot 95%. Over de resterende 5% maakt de distilleerderij zich nog steeds zorgen. Nu is het de bedoeling dat Deep’s oester-herstelproject de laatste 5% voor haar rekening neemt, waarbij de weekdieren zich lekker tegoed kunnen doen aan de bijproducten van Glenmorangie.

8000 jaar historie

Voorafgaand aan de terugkeer van de eerste oesters heeft Deep archeologisch archiefmateriaal doorgenomen en tevens een historisch onderzoek gedaan om er zeker van te zijn dat ze wel degelijk in de Dornoch Firth hebben geleefd. Ze denken dat de Europese oesters zo’n slordige 8000 jaar overdadig aanwezig waren in deze wateren voordat ze door overbevissing werden uitgeroeid, iets wat geen ongewoon lot was voor de meeste oesters op de wereld.

Langetermijn

Hamish heeft de Firth gezegend met een flinke slok whisky uit zijn distilleerderij toen de 20.000^e oester te water werd gelaten. ”We hebben dit oesterbank herstel project in het leven geroepen met het geloof dat er al duizenden jaren oesters in de Firth waren. We hebben kwaliteitverbetering van het water om kunnen zetten in verbetering van de leefomgeving. Iets wat ontzettend mooi is. Glenmorangie is gewend om als whiskymakers te werken aan langetermijn projecten. Het neemt veel tijd in beslag. Onze whisky krijgt zo’n 10 jaar om te rijpen. Dit project heeft ongeveer dezelfde tijd nodig”.

Ontworpen oesters

Bill Sanderson van de Heriot-Watt universiteit is onderzoeksdirecteur van het Deep project. De professor maakt met enige regelmaat Scuba duiken om de staat van de banken te controleren. Hij houdt ook een oogje in het zeil op het welzijn van de oesters en andere onderwaterbewoners van de Dornoch Firth. “Het zijn in feite ecosysteem-ontwerpers. Wat zij doen is een complexe structuur creëren op de zeebodem zodat ook andere bewoners in de vele hoekjes en gaatjes kunnen overleven”, zegt Sanderson. “Ze creëren biodiverse hospots en daarnaast hebben ze ook de belangrijke taak om het water te filteren. Ze zuigen alle deeltjes uit het water op en poepen deze na het eten weer uit op de zeebodem waarbij ze de kwaliteit van het water verhogen”.

Koolstof vangst

Bill legde uit op welke wijze Deep haar bevindingen naar de herstelde leefomgeving van een oesterbank onderzoekt. De langetermijn koolstofopslag van oesters kan helpen om klimaatverandering tegen te gaan. Doordat hun kalkskelet is opgebouwd uit calcium carbonaat zijn ze in staat om de koolstof uit het voedsel op te slaan. Maar er zijn meer zaken. “Het onderzoek dat we de afgelopen jaren gedaan hebben, laat het filterproces zien. Zo gauw oesters het voedsel daaruit opgenomen hebben poepen ze dit weer uit op de zeebodem. We hebben aangetoond dat het herstellen van oesterbanken ervoor kan zorgen dat de hoeveelheid koolstof dat op de zeebodem terecht komt verdrievoudigd kan worden. En omdat deze schelpen uit calciumcarbonaat zijn opgebouwd, slaan ze dit ook op”.

“Ook weten we dat oesters net zoals mensen ademen. Wij produceren CO2 als we ademen en dat doen oesters ook. Dus om een compleet beeld te krijgen van het effect van oesters, moeten we dat aftrekken van het calcium carbonaat dat ze op de zeebodem neerleggen. Daar zijn we nu mee bezig.”