Musea zijn de pakhuizen waar ons collectieve geheugen onderdak vindt, waar onze herinneringen nauwgezet gearchiveerd zijn en waar feiten en data veilig zijn opgeborgen. Wandelend door deze veelal monumentale gebouwen borrelen herinneringen des te scherper op wanneer het tentoongestelde samenvalt met geuren. Naast het visuele geheugen is het olfactorisch geheugen bij de meeste mensen goed ontwikkeld. Zo’n ultieme museale ervaring kreeg ik vandaag in het Nationaal Jenevermuseum in Schiedam.

Stappen door de tijd

Directeur Alwine van Winsen raakt niet uitgepraat over haar tentoonstelling ‘Stappen door de tijd’. Enthousiast loodst ze mij op de bovenste verdieping van het museum door een viertal café’s, van 1945 tot heden, nagebouwd en tot in de kleinste details vormgegeven. Vitrines met fotomateriaal, plakettes, affiches, langspeelplaten, graffiti en muziek ondersteunen de eigenheden van elk proeflokaal: de bruine kroeg, het vrouwencafé, het krakerscafé en het loungecafé. ‘Bij dit laatste café moet nog een videoprojectie met flairtenders komen’, zegt Alwine, ‘en bij het vrouwencafé nog wat mutsen tegen de achterwand’.

Drink louter Kabouter

Met name de groepsfoto van cafébezoekers met Marten Toonder, gemaakt in literair Café Theo Ruiter te Amsterdam, is een kostbaar bezit. Alwine voegt toe dat Toonder, naast de geestelijk vader van Tom Poes, ook tekenaar was van de reclamecampagne van het Amsterdamse jenevermerk Kabouter: ‘Drink louter Kabouter’. Terwijl ik verder rondloop snuif ik de geur op van het doorsnee café : geen boenwas- of sigarengeur ditmaal; nee, de zachte geur van jenever. Dit is de totale cafébeleving. Maar, genoeg cultuur; ik volg mijn neus en daal af naar het proeflokaal. In de lift kijk ik instemmend naar de museumposter waarop te lezen valt: het café als spiegel van de samenleving.

Jonkie, jajem, jandoedel

Ik heb het altijd geweten: mijn wortels als Nederlander worden gevoed door jenever. Ook mijn smaak vindt zijn oorsprong in deze koningin der distillaten. In vele benamingen is zij door de jaren heen onder ons geweest: korenbrandewijn, aqua juniperi, geneverwater, oude klare, neut, hassebassie, pikketanis, schnapps, jonkie, jajem, jandoedel, Schiedammer nat, kozakkenthee en Dutch Gin. Schiedam kent een rijke geschiedenis en was ooit het episch centrum van de jeneverstokers. Kan ook niet anders, want de folder die ik doorlees in het museum praat over de aanwezigheid van ooit 400 branderijen en

distilleerderijen. Het Jenevermuseum kent een eigen stokerij waar ‘van korrel tot borrel’ de Old Schiedam in antieke alambiekketels wordt gemaakt in meerdere varianten: Original Single Cask (59% abv, cask strength), Original Single Cask Malt Genever (40% abv) 10 jaar oud en de Original Single Malt Genever (40% abv) 3 jaar oud. Deze laatste wordt drie jaar gelagerd op gebruikte Jim Beam bourbon barrels (Heaven Hill Distilleries, Inc.) en daarna in de ouderwetse, donkergroene kelderfles gebotteld.

Whisky finish

Mijn smaakpapillen staan in de jeneverstand en wanneer ik een ‘puntje’ Single Malt 3 jaar oud aan de lippen zet. Wat ik proef is diepgang: een echte 100% moutjeneversmaak met zachte afdronk en in de verte een vleugje vanille, heerlijk. Rijping van jenever op

bourbonvaten is een trouwens ontwikkeling die al een paar jaar gaande is: in de slijterij van het museum zie ik een Wennekers Oude Genever op de schap staan met een Schotse Islay Malt finish. Ook bierbrouwerijen blijven niet achter: de trappisten van Abdij Koningshoeven in Berkel-Enschot pogen al enige tijd – met veel succes overigens – met hun ‘Quadrupel Oak Aged’ een extra dimensie te vinden in een rijping op bourbonvaten. De Nederlands, Belgische combie Black Damnation maakt een tiental bieren met hoge gisting oaked op evenzo vele verschillende whiskyvaten.

KLM-huisje

Ik mag het museum niet verlaten voordat ik een formulier van de Vereniging Vrienden van het Jenevermuseum heb aangenomen. Met een hoop indrukken, smaken en geuren rijker beloof ik terug te komen op 21 en 22 juni aanstaande, op het Jeneverfestival 2014. Alwine kondigt een nieuwe tentoonstelling aan: met een beetje geluk zal het gebouw tegen die tijd onherkenbaar ingepakt zijn als KLM-huisje *) ; de Delftsblauwe miniatuurhuisjes – het Jenevermuseum is nummer 79 – gevuld met Bols jenever. Vast een moment dat weer in mijn geheugen gegrift zal worden.